Zamek Piastów Śląskich
pl. Zamkowy 1, 49-300 Brzeg
tel.: 77 401 9100 wew. 100 lub 77 416 32 57
e-mail: sekretariat@zamek.brzeg.pl
www.zamek.brzeg.pl
Zamek Piastów Śląskich zwany Śląskim Wawelem – wzniesiony na miejscu gotyckiego zamku warownego. Obecny kształt nadała mu renesansowa przebudowa prowadzona przez architektów włoskich – Jakuba Parra, Franciszka Parra i Bernarda Niurona. Gotyckim reliktem zamku jest Wieża Lwów. Nazwę zawdzięcza stojącym na jej szczycie do XVIII w. rzeźbom lwów, którym towarzyszyły figury czterech rycerzy. Portal bramny zamku zdobią figury największych władców z piastowskiego rodu (począwszy od legendarnego Piasta po Jerzego II – budowniczego zamku).
* * *
Kościół zamkowy św. Jadwigi
pl. Zamkowy 1, 49-300 Brzeg
Kościół św. Jadwigi to budowla przylegająca do zamku od południowego zachodu. Stanowi pozostałość dawnego kościoła kolegiackiego św. Jadwigi ufundowanego w 1368 roku przez księcia Ludwika I. Budowę zakończono w 1371 roku. W 1534 roku przekazano ją protestantom, a w 1567 roku zamieniona została na mauzoleum Piastów brzeskich przez Jerzego II. Wtedy to zbudowano kryptę grobową, gdzie pochowano największą ilość Piastów oraz wykonano bogaty wystrój malarsko – rzeźbiarski. Gotycka, murowana z cegły, pięcioprzęsłowa z trójbocznym zamknięciem. Na zewnętrznych ścianach kaplicy, na jego przyporach umieszczono płaskorzeźby o charakterze heraldycznym. Na górnych tarczach wykuto orły śląskie, a na dolnych herby księstw brzeskiego i legnickiego. We wnętrzu na uwagę zasługuje kamienna figura św. Jadwigi z ok. 1370 roku – najstarszy znany posąg tej świętej. Ołtarz rokokowy z ok. 1780 roku z obrazem Bernarda Krause przedstawiającym św. Jadwigę.
* * *
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
ul. Pańska 1, 49-300 Brzeg
tel.: 77 416 37 73
tel.: 77 416 53 68
e-mail: brzegpn@archidiecezja.wroc.pl
Kościół barokowy, jednonawowy, wybudowany według projektu Józefa Frischa. Dwa rzędy kaplic w miejsce naw bocznych. W prezbiterium XVI-wieczny obraz Madonny z Dzieciątkiem. Wzniesiony przez jezuitów na terenie dawnego klasztoru dominikanów. Główne prace budowlane zakończono w roku 1739, w roku 1856 nakryto wieże hełmami i wykończono fasadę. Odnowiony po II wojnie światowej. Przed kościołem barokowe figury kamienne św. Tadeusza Judy i św. Jana Nepomucena, przeniesione z ogrodu zamkowego na obecne miejsce w roku 1755. Spójność architektury i malarstwa podkreślają ołtarz z około 1745 roku, w którym umieszczono gotycki krucyfiks oraz ambona z ok. 1745. Na uwagę zasługuje też barokowa pieta. Figurę Matki Boskiej można nawet animować – dzięki ruchomym częściom. Budowla zachwyca iluzjonistycznymi polichromiami z lat 1739-1745, będącymi dziełem Jana Kubena z Bystrzycy Kłodzkiej – jezuity, geometra i malarza. Fasadę świątyni uzupełniono w latach 1856-1857 nadbudowaniem wież według projektu barona von Wilczka.
* * *
Kościół św. Mikołaja
pl. Kościelny 1, 49-300 Brzeg
Gotycki, bazylikowany, trzynawowy – jeden z największych tego typu kościołów na Śląsku.Liczne epitafia i płyty nagrobne z okresu renesansu i baroku. Wybudowany w latach 1370-1417. Zachowane fragmenty z wcześniejszego kościoła, prawdopodobnie z końca XIII wieku (dolna kondygnacja wieży północnej). W 2 połowie XIX wieku (lata 1884-1885) nadbudowano wieże. Silnie zniszczony w czasie II wojny światowej. Obecnie monumentalny charakter wnętrza podkreśla blisko 20-metrowej wysokości witraż wykonany wg projektu Jerzego Masternaka w 1995 r.
* * *
Kościół św. Łukasza Ewangelisty
ul. Władysława Łokietka, 49-300 Brzeg
Ewangelicki kościół w Brzegu przy ul. Łokietka budowany był jako świątynia staroluterska. W 1830 roku dla uczczenia 300 – lecia Konfesji Augsburskiej król pruski Fryderyk Wilhelm II wydał edykt, w którym połączone zostały Kościoły Luterański i Reformowany w jeden Kościół Unijny. Unii jednak sprzeciwiło się wielu duchownych i wiernych, za co byli prześladowali włącznie z aresztowaniami i więzieniem. W roku 1840, kiedy umiera Fryderyk Wilhelm II skończyły się prześladowania i w 1845 oficjalnie powstaje Kościół Ewangelicki o tradycji czysto luterańskiej – tzw. staroluterski. Pierwszym brzeskim pastorem staroluterskim był ks. Senkel, który w 1847 roku rozpoczął organizację parafii. Nabożeństwa odbywały się w użyczonym przez katolików kościele zamkowym św. Jadwigi. Później dzięki staraniom superintendenta Morawecka staroluteranie otrzymali kościół cmentarny św. Trójcy. Kolejny duchowny pastor Schone zakupił działkę na przedmieściach miasta przy dzisiejszej ulicy Łokietka. W 1897 roku przystąpiono do budowy kościoła. Budowa trwała tylko pół roku. Uroczystego poświęcenia dokonano 10 października 1897 roku i nadano nazwę św. Łukasza Ewangelisty. W 1908 roku wybudowano duży dom parafialny – obecna plebania. Podczas I Wojny Światowej poległo na frontach 29 staroluteran – ich pamięci poświęcona jest tablica wmurowana w ścianę kościoła. Po II Wojnie Światowej opiekę nad ewangelikami objął Kościół Ewangelicko – Augsburski z konsystorzem w Warszawie.
* * *
Kościół św. Piotra i Pawła
pl. Młynów, Brzeg
Dawny Kościół Franciszkanów, wzmiankowany już w 1285 roku. Ponownie poświęcony w 1338, zapewne po rozbudowie i dodaniu drugiej nawy od południa. Zniszczony w pożarze miasta w 1494 roku, po czym odbudowany. W 1582 roku przekazany księciu Jerzemu II w zamian za patronat nad kościołem św. Mikołaja, następnie przebudowany na arsenał. W 1930 roku zamieniony na magazyn sprzętu przeciwpożarowego, a od 1946 na magazyn towarowy. Gotycki, z bezstylowymi przekształceniami w. XVII-XIX, murowany z cegły, otynkowany. Posiada wydłużone prezbiterium zamknięte trójbocznie. Filary międzynawowe o przekroju wydłużonego ośmioboku. Na ścianach prezbiterium były widoczne fragmenty dekoracji sgraffitowej z XVI wieku. W czasie powodzi w 1997 roku runęła wieża i część kościoła po jej wschodniej stronie.
* * *
Gimnazjum Piastowskie
pl. Moniuszki 3-4, 49-300 Brzeg
Założone i wyposażone z dóbr dawnej kolegiaty przez księcia Jerzego II. Budowane w latach 1564-1569 przez Jakuba Parra. W 1741 roku na skutek bombardowania przez wojska pruskie zniszczona została najwyższa kondygnacja, po czym urządzono tam szpital wojskowy. Od 1747 roku przebudowano i usunięto resztki dziewięciu szczytów, wzniesiono dach mansardowy, zamurowano trójkondygnacyjne krużganki arkadowe w dziedzińcu. Gimnazjum (Gymnasium Illustre Bregensis) funkcjonowało ponad 200 lat, swój największy rozkwit przeżywało na początku XVII wieku. Zniszczone w 1945, po wojnie odbudowane w latach 1963-1967. Do dzisiaj zachowała się renesansowa brama z portalem i sklepieniem.
* * *
Budowla renesansowa, dzieło Jakuba Parra i Bernarda Niurona z lat 1570 – 1577, wybudowany w miejscu spalonego w 1569 r. ratusza gotyckiego. We wnętrzu Wielka Sala Stropowa z modrzewiowym stropem z 1648 r. W skrzydle północnym wczesnorokokowa Sala Rajców z 1746 r. W ścianie południowej wmurowany renesansowy portal przeniesiony tu z rozebranej w 1926 r. kamienicy z ul. Zamkowej 6.
* * *
Pomnik św. Trójcy
pl. Moniuszki, 49-300 Brzeg
Barokowa, bogato rzeźbiona kolumna postawiona przy Zamku w 1731 roku, ufundowana przez Jana Krzysztofa Melchera z Prudnika – budowniczego kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego. W dolnej części (niewidocznej na zdjęciu), w grocie klęczy św. Rozalia. Powyżej postać Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej w otoczeniu czterech rzeźb: śś. Jana Nepomucena, Józefa, Rocha i Jana Chrzciciela. U góry grupa Trójcy Świętej. Prawdopodobnie jest to dzieło Karola Schleina z Nysy.
* * *
Pomnik Zwycięstwa
Zbieg ulic: Wrocławskiej i Oławskiej, Brzeg
Pomnik Zwycięstwa (czasami pojawia się też nazwa Pomnik Wdzięczności), potocznie i kpiarsko zwany przez mieszkańców „pomnikiem hydraulika” stanął w 1973 roku na miejscu postawionego tuż po wojnie obelisku upamiętniającego żołnierzy poległych w walkach o wyzwolenie Brzegu. W czasach przed wojną na skwerze przy Placu Bramy Wrocławskiej, pomiędzy ulicami Wrocławską i Oławską stał Pomnik Germanii. Monument poświęcony bohaterom wojny francusko-pruskiej 1870-1871 roku odsłonięto uroczyście w 1918 roku. Jego główny element stanowiła kobieca figura personifikująca Germanię, a narożniki rozbudowanego cokołu zdobiły cztery orły z brązu. Obecny pomnik zaprojektował Tadeusz Wencel. Napis na pomniku brzmi: „Westerplatte Stalingrad Berlin” „6 II 1945 Wyzwolenie m. Brzegu przez armię radziecką”.
* * *
Fontanna Brat Ledy z łabędziem
Park Centralny, Brzeg
W środkowej części Parku Centralnego rozciągającego się od ulicy Armii Krajowej do ulicy Piastowskiej znajduje się zabytkowa fontanna „Brat Ledy z łabędziem”. Chłopiec z łabędziem (niem. Knabe mit Schwan) – rzeźba autorstwa Theodora Erdmanna Kalide. Model dzieła powstał w 1833 roku. Przedstawia nagiego chłopca obejmującego prawą ręką szyję łabędzia, zaś lewą trzyma uniesioną nad głową. Łabędź, z dynamicznie rozchylonymi skrzydłami, wygiętą w górę szyją oraz rozwartym dziobem pełnił pierwotnie funkcję fontanny. Całość osadzona na cokole. Prezentowana była w 1834 roku na wystawie prac autora w Akademii Berlińskiej. Model rzeźby, umieszczony w katalogu gliwickiej huty, był do kupienia za 150 talarów. Według niego powstały inne odlewy w żeliwie, cynku i brązie. Jeden z egzemplarzy żeliwnych został zakupiony przez władze Chorzowa (ówczesnej Królewskiej Huty) i w latach 1870-1912 zdobił fontannę miejską na rynku, następnie przeniesiono rzeźbę na plac Jana Matejki, na którym znajduje się do dzisiaj. Praca Kalidego wzbudzała powszechny podziw, w 1851 roku zdobyła brązowy medal na wystawie światowej w Londynie. Kopie rzeźby Chłopca z łabędziem znajdują się m.in. w parku w Bytomiu-Miechowicach, Gliwicach (skwer Dessau), Wrocławiu, Brzegu, Warszawie, w zespole pałacowo-parkowym w Poczdamie (odlew z brązu zakupiony przez króla pruskiego) oraz w rezydencji królowej angielskiej na wyspie Wight (egzemplarz zakupiony przez królową Wiktorię). Replika rzeźby, która trafiła do Brzegu pod koniec XIX wieku, zaginęła podczas wojny. Kolejną jej kopię wykonało Towarzystwo Opieki nad Zabytkami.
* * *
Dawne kamienice mieszczańskie
ul. Jabłkowa 5, 49-300 Brzeg
W Brzegu zachowało się kilka bogato zdobionych kamienic, do cenniejszych należą m.in. renesansowa kamienica z podwójnym szczytem przy ul. Chopina, a także barokowe budynki przy ul. Jabłkowej.
* * *
Pozostałości architektury gotyckiej
Rynek i ul. Dzierżonia, Brzeg
Pieczołowicie odrestaurowane kamienice znajdujące się w centrum miasta. Zachowały wiele z gotyckiego wystroju, z charakterystycznymi dekoracjami w postaci tzw. blend – ślepych okien imitujących m.in. średniowieczne wzory szklenia. To jeden z nielicznych zachowanych na Śląsku budynków średniowiecznych sukiennic z oryginalnie dekorowaną blendami ścianą wschodnią.
* * *
Dawna Synagoga
Róg ulic: 3 Maja i Długiej, Brzeg
Synagoga w Brzegu znajduje się na rogu ulic 3 Maja i Długiej, przed ul. Władysława Jagiełły, została wybudowana w 1799 roku. Murowany budynek wzniesiono na planie prostokąta w stylu klasycystycznym. Z dawnego wyglądu bożnicy zachowała się część wystroju elewacji północnej i wschodniej. Remonty przeprowadzano w latach 1899 i 1937. Podczas tzw. nocy kryształowej naziści spalili synagogę, a razem z nią – publicznie zwoje Tory. Budynek przebudowano z przeznaczeniem na mieszkania w roku 1940. Podłużne i okrągłe okna, które pierwotnie znajdowały się między pilastrami w ścianie wschodniej (od ul. 3 Maja), są obecnie zamurowane, można jednakże dostrzec ich zarys. Synagoga jest wpisana do krajowego rejestru zabytków pod nr 217/58 z 20.01.1958 roku.
* * *
Cmentarz Żydowski
ul. ks. Kazimierza Makarskiego, Brzeg
Cmentarz żydowski w Brzegu został założony w 1801 r. Umowę kupna terenu zawarto już w 1798 r., jednak sam akt sprzedaży sformalizowano dopiero w 1863 r. Pomimo to, pierwszy pochówek odbył się już w 1801 roku, a ostatni – w 1937 r. Podczas II wojny światowej magistrat brzeski kupił teren cmentarza od Zrzeszenia Żydów w Niemczech (Reichsvereinigung der Juden in Deutschland).
Na powierzchni 0,5 ha do dnia dzisiejszego zachowało się ok. 150 nagrobków, z których najstarszy pochodzi z 1806 r. (należy do Zanwil b. Meir z Grodkowa, zm. 20.V.1806 r.), a pozostałe – w większości z drugiej połowy XIX w. Zostały wykonane z piaskowca i kamienia wapiennego. Na płaskich kamiennych tablicach nagrobnych zachowały się typowe zdobienia oraz inskrypcje w językach hebrajskim i niemieckim. Teren jest całkowicie ogrodzony, a granice nekropolii – zachowane i zgodne z granicami z 1939 r. Brama wejściowa na cmentarz jest otwarta, wejście znajduje się od strony drogi publicznej. Mimo kilku przewróconych i popękanych macew, nekropolia jest w dobrym stanie.
* * *
Brama Odrzańska
Park Nadodrzański, Brzeg
Budowla późnorenesansowa, wzniesiona w latach 1595-1596 przez murarzy Jerzego Schobera i Michała Kockerta, zapewne wg projektu Bernarda Niurona. Przeniesiona w 1895 roku z pierwotnego miejsca przy moście do parku przyzamkowego, obecnie umieszczona w stoku bastionu, zrekonstruowana. Wzniesiona w kształcie portalu o półkoliście zamkniętym otworze i wysokiej ściance attykowej. Nad zwornikiem płaskorzeźbiony herb Brzegu (tarcza z trzema kotwicami trzymana przez anioła). Na ściance attykowej płaskorzeźbiony herb księcia Joachima Fryderyka i jego żony Anny Marii v. Anhalt, podtrzymywane przez pary lwów i gryfów.
* * *
Most kratownicowy na Odrze
ul. Krakusa, Brzeg
Obecny most na Odrze został zamontowany w Brzegu w roku 1954, na miejscu zniszczonego podczas działań wojennych w 1945 roku tzw. mostu Fryderyka (wybudowanego w roku 1895, zaraz obok wcześniejszego mostu z roku 1845). Jest to stalowy most kratownicowy, który powstał w 1891 roku w bydgoskiej dzielnicy – Fordonie, gdzie służył jako przeprawa przez Wisłę.
* * *
Dawna mennica
ul. Garbarska 12, 49-300 Brzeg
Mennica w Brzegu działała 400 lat (1311-1714) i była najdłużej czynną mennicą piastowską na Śląsku oraz jedną z trzech mennic (obok wrocławskiej, opolskiej), które wybijały monety jeszcze na początku XVIII wieku. Ze względu na ilość emisji monetarnych oraz ich poziom artystyczny Brzeg zaliczany jest do liczących się niegdyś ośrodków menniczych w Polsce. Uruchomienie mennicy wiąże się z powstaniem w 1311 roku Księstwa Brzeskiego a w szczególności z prawami książąt do bicia własnej monety. W tym okresie brzeska mennica książęca była jedną z pięciu czynnych kuźnic menniczych na terenie księstwa brzesko-legnickiego (obok legnickiej, chojnowskiej, oławskiej, kluczborskiej i lubińskiej) i emitowała obiegową monetę srebrną, tzw. kwartnik. Monety wybite w brzeskiej mennicy można zobaczyć na wystawie muzealnej w Zamku Piastów Śląskich. Obecnie obiekt jest niedostępny.
* * *
Budynek Nadleśnictwa w Parku Wolności (Restauracja Leśna)
ul. Kilińskiego 1, 49-300 Brzeg
tel.77 404 80 30
e-mail: brzeg@katowice.lasy.gov.pl
http://www.brzeg.katowice.lasy.gov.pl/nadlesnictwo
Park Peppela, pierwotnie „Lasek Miejski” (Stadtwäldchen), założono w roku 1908 dla upamiętnienia setnej rocznicy nadania Brzegowi autonomii samorządowej, co miało miejsce 19. listopada 1808 r. w ramach tzw. steinowskiej Ordynacji Miejskiej (Freiherr vom Stein – pruski minister, twórca programu gruntownej przebudowy i modernizacji państwa po klęsce w wojnie z Napoleonem w latach 1806/ 1807). Odpowiednią inskrypcję umieszczono na pamiątkowym kamieniu. Po śmierci swego twórcy, burmistrza Juliusza Peppela, park został nazwany jego imieniem, zaś 9. maja 1911 r. na gazonie przed restauracją odsłonięto skromny pomnik, a właściwie kamień pamiątkowy. Decyzję o wzniesieniu budynku restauracji podjęto na posiedzeniu rady miejskiej w dniu 10. kwietnia 1909 r. Projekt powstał w miejskim biurze architektonicznym (Stadtbauamt), a jego autorem był miejski radca budowlany Paul Pistorius. 19. lipca 1909 r. rozpoczęto wykop pod fundamenty, w końcu września przystąpiono do stawiania dachu, a przed początkiem zimy budynek był już przykryty i otynkowany od zewnątrz. Z dniem 25. czerwca 1910 r. starszy kelner Karl Baumann wziął restaurację w dzierżawę. Po wojnie w budynku dość długo mieściła się harcówka, co doprowadziło do jego znacznej dewastacji, np. weranda była wykorzystywana jako magazyn łóżek, materacy i sienników, które latami tam sobie gniły. Później wprowadziło się tam brzeskie nadleśnictwo. Czasy, gdy po wędrówce ścieżkami parku Peppela można się było posilić w parkowej restauracji, popływać łodzią po stawie i potańczyć na specjalnej platformie, chyba już bezpowrotnie minęły.
* * *
Pawilon Haakego w sąsiedztwie budynku nadleśnictwa i stawu (Glorietta)
Park Wolności (Peppela), Brzeg
Jeszcze za życia zmarłego już pierwszego burmistrza (erster Bürgermeister) Peppela, rentier Otto Haake, będący gorącym zwolennikiem zmarłego, przyrzekł mu ufundowanie pawilonu w parku miejskim. Propozycja została przyjęta, zaś budowla wzniesiona. Niewielki, ozdobny pawilon znajduje się w parku miejskim, nad południowym brzegiem stawu. Otwarta od strony stawu i zamknięta od tyłu budowla jest pokryta mansardowym dachem z czerwonej, glazurowanej dachówki. Przednia część dachu i sufit opierają się na dwóch ozdobnych kolumnach z piaskowca, zaś tył na masywnym murze okólnym, podzielonym pilastrami. Sufit tworzy sklepienie beczułkowe, wykonane z tynku rabisowego (?) (w oryginale Rabisputz). Tylną ścianę przebijają dwa owalne okna, zaś pod ścianą, na posadzce z wzorzystych ceramicznych płyt, ustawiono półkolistą, dębową ławkę. Na wewnętrznej ścianie hali znajduje się marmurowa tablica, na której złotymi zgłoskami wyryto napis fundacyjny:
Dem ersten Bürgermeister
Herrn Julius Peppel
Dem Schöpfer des Wäldchens
Aus Dankbarkeit gewidmet von
1910 Otto Haake
Pierwszemu burmistrzowi
Panu Juliuszowi Peppelowi
Twórcy lasku
W wyrazie wdzięczności poświęca
1910 Otto Haake
* * *
Sanktuarium św. Jakuba Ap. w Małujowicach
Małujowice 65, 49-318 Skarbimierz
tel.: 77 412 32 70
e-mail: malujowice@wp.pl
http://www.swjakub.info
Pierwsze wzmianki o tym gotyckim kościele pochodzą z 1288 r. W latach 1309-1534 pieczę nad kościołem sprawowały siostry dominikanki z Wrocławia. Wysoka wieża z XVI w. jest zakończona specyficznym śląskim rozwiązaniem – wysoką iglicą i sterczynami w narożnikach. Wejście do kościoła zdobi bardzo ciekawy i wyjątkowy, rzeźbiony w piaskowcu gotycki portal z XV w., który w tympanonie ma scenę Koronacji Matki Boskiej. Kościół należy do szlaku polichromii brzeskich. Wystrój świątyni stanowią polichromie, które zatynkowano w okresie reformacji. Odkryte zostały w 1865 r. W latach 1866-78 polichromie zostały odrestaurowane przez pruskich konserwatorów. Wykorzystano jednak metody – z dzisiejszego punktu widzenia – niedopuszczalne i gdyby nie owa rekonstrukcja, to malowidła byłyby jednymi z najpiękniejszych w Europie. Na uwagę zasługuje także strop patronowy – 640 desek ozdobionych dekoracją (roślinną, zwierzęcą oraz heraldyczną). Małujowicki kościół ze względu na bogate malowidła bardzo często nazywa się „Sykstyną Śląską”.
* * *
W okolicach Brzegu znajduje się największe skupisko 20 unikalnych średniowiecznych polichromii w Polsce. Jak dotąd, udało się zidentyfikować w województwie opolskim 38 takich dzieł, niezmiernie istotnych dla dziejów malarstwa gotyckiego na Śląsku. 6 polichromii średniowiecznych można oglądać we wnętrzach kościołów w: Brzegu (św. Mikołaja), Krzyżowicach, Małujowicach, Obórkach, Pogorzeli i Strzelnikach. W kościołach w Młodoszowicach, Starym Grodkowie i Zielęcicach, podczas prowadzonych bez nadzoru specjalistów remontów świątyń, doszło do zniszczenia malowideł.
Polichromie zdobiące kościoły w Brzegu, Małujowicach, Strzelnikach, Krzyżowicach i Pogorzeli to jedne z najcenniejszych dzieł sztuki śląskiej. Jedynym zidentyfikowanym spośród twórców malowideł w brzeskich kościołach jest artysta określany mianem Mistrza Brzeskich Pokłonów Trzech Króli albo Mistrza z Brzegu. Ten znakomity twórca w kilku kościołach pozostawił po sobie wspaniałe przykłady średniowiecznego malarstwa ściennego, a powtarzająca się, charakterystyczna scena Pokłonu Trzech Króli posłużyła do identyfikacji dzieł malarza. Prawdopodobnie przybył on na Śląsk wraz z dworem księcia legnicko-brzeskiego Ludwika II. Mistrz w swej twórczości stosował nowy sposób ekspresji – nową symbolikę i perspektywę. Szybko też znalazł on naśladowców, zdolnych i utalentowanych twórców lokalnych, z których badaczom udało się zidentyfikować jednego, określanego mianem Naśladowcy Mistrza z Brzegu. Po przejęciu kościołów przez protestantów (1 połowa XVI w.) polichromie zabielono, gdyż nie pasowały one do estetyki i liturgii ewangelickiej. Odkryto je dopiero w ubiegłym wieku podczas kolejnych remontów świątyń.
Na wyznaczonym w 1997 r. Szlaku Polichromii Brzeskich znajduje się również kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Św. w Brzegu oraz kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela w Łosiowie, na ścianach których można podziwiać barokowe dzieła sztuki śląskiej.
Szlak-Polichromii-Brzeskich oraz Polichromie
* * *
Pamiątkowy kamień w Brzezinie
Brzezina, powiat brzeski
Kamień drogowy, stojący na starej drodze z Brzegu do Wrocławia (przy drodze do Lipek) unikatowy pomnik upamiętniający przebudowę drogi z Brzegu w kierunku Wrocławia z 1584 roku. Jest to fragment drogi Via Regia. Pomnik jest wykonany z ogromnej płyty granitowej opartej na murku. Obok stoi tablica z tłumaczeniem na język polski. Znajdujący się na niej napis w języku staroniemieckim głosi: „Anno 1584 hat der Durchlauchte hochgeborene Fürst und Her, Her Georg dises Namens der ander, Herzog in Schlesien zur Lignitz und Brig disen Weg zu pflastern anfahen lassen und ist vollendet 15…”, co w polskim tłumaczeniu znaczy: „W roku 1584 Książęca Mość Jaśnie Wielmożny Książę i Pan Jerzy, drugi tego imienia, książę na Śląsku, Legnicy i Brzegu, tę drogę rozpoczął brukować i ukończył w 15…” Data zakończenia budowy nie jest znana. W rzeczywistości budowa nigdy nie dotarła do Wrocławia, nie dotarła nawet do Oławy – ostatecznie droga została utwardzona tylko do Lipek. Na pamiątkowej tablicy, oprócz napisu w języku staroniemieckim, wyryto również orła śląskiego oraz łacińską sentencję, która brzmi następująco: „Staverunt alii nobis, nos posteritati, Omnibus at Christus stravit ad astra viam” – „Inni budują dla nas, my dla potomności, wszystkim nam Chrystus drogę do nieba wymości”.
* * *
Grodzisko Ryczyn
Ryczyn, 55-200 Oława
http://www.gminaolawa.pl/index.php/zabytki_ryczyn
Dawny gród obronny strzegł przeprawy przez Odrę i wiodących tamtędy szlaków. Prawdopodobnie jeden z 15 grodów Ślężan, które wymienił ok. 850 r. geograf Bawarski. Jedynym śladem świetności są doskonale zachowane kilkumetrowej wysokości wały. Po raz pierwszy wspomniano o nim w 1093 r. w czeskiej kronice Kosmasa. W 1103 r. był oblegany przez Bożywoja czeskiego i Świętopełka morawskiego, a w 1109 r. zagrodził drogę na Kraków wojskom cesarza Henryka V. Do XIII w. pozostawał jednym z najważniejszych grodów kasztelańskich. O pozycji kasztelana ryczyńskiego świadczy, że występował on jako świadek na dokumentach wystawianych przez książąt śląskich, a kasztelanami byli przedstawiciele najmożniejszych rodów śląskich. Według Kroniki książąt polskich w Ryczynie rezydowali biskupi wrocławscy. Podobno w latach 1000-10 przebywał tu św. Andrzej Świerad – benedyktyński pustelnik i pierwszy kanonizowany Polak. W latach 30. XI wieku Ryczyn, który nie uległ nawrotowi pogaństwa, dał schronienie uchodzącemu z Wrocławia biskupowi. W 1390 r. książę Ludwik brzeski zorganizował ekspedycję dla odnalezienia grobów legendarnych biskupów, czym zapoczątkował wykopaliska archeologiczne w Polsce. Wraz z utratą znaczenia brodu przez Odrę i przejęcia funkcji administracyjnych przez Oławę i Brzeg, gród przestał pełnić swą rolę i w 1340 r. opustoszał, a jego teren przekazano dominikanom brzeskim. Wieś wraz z kościołem została zniszczona przez wojska Kazimierza Jagiellończyka, w czasie wyprawy na Śląsk w 1474 r.
* * *
Droga św. Jakuba – Via Regia – odcinek opolski
Początek szlaku: miejscowość Ujazd
Koniec szlaku: miejscowość Brzeg
Długość szlaku: w części opolskiej około 100 km
Przebieg trasy: Ujazd – Zalesie Śląskie – Lichynia – Leśnica – Góra św. Anny – Wysoka – Kamień Śląski – Opole – Skorogoszcz – Brzeg
Szlak ten zwany drogą św. Jakuba (po hiszpańsku Camine de Santiago) lub Via Regia, to szlak pielgrzymkowy,który prowadzi do hiszpańskiej katedry Santiago de Compostela, w której znajduje się ciało Apostoła św. Jakuba. Trasa nie ma jednego wyznaczonego szlaku, można dotrzeć do katedry kilkoma alternatywnymi ścieżkami oznaczonymi muszlą św. Jakuba oraz żółtymi strzałkami. Muszla jest jednocześnie symbolem osób pielgrzymujących tym szlakiem.Opolska część szlaku oficjalnie istnieje od 15 września 2008 roku, została otwarta w miejscowości Mikolin.
Warto zerknąć tutaj: http://www.swjakub.info/pl/strony/1019.html
Źródło: https://trail.pl/szlaki/droga-sw-jakuba-via-regia-odcinek-opolski-29830
* * *
Warte obejrzenia:
Budynek Sądu, ul. Chrobrego
Budynek Poczty, ul. Piastowska
Budynek dworca, pl. Dworcowy
Zabudowania dawnego browaru (wstęp wzbroniony), ul. Ofiar Katynia
Zabudowania dawnego młyna (wstęp wzbroniony), pl. Młynów
Wieża ciśnień, ul. Rybacka
Twarz Maura, ul. Garbarska (obok mennicy)
Mnich i kamienica w Rynku
Groby poniemieckie, cmentarz przy ul. Ofiar Katynia
Groby Czechów i Słowaków, ul. ks. Makarskiego
Figury na skwerze przy ul. Jagiełły
Figura Rycerza i herb Brzegu przy ul Staromiejskiej
Pomnik Papieża, ul. Długa
Barokowe figury Jana Nepomucena i Tadeusza Judy z 1722, postawione przed fasadą kościoła Podwyższenia św. Krzyża
Dawne Koszary fryderycjańskie, z lat 1781-1782, ul. Stare Koszary
Czerwone Koszary z początku XIX wieku, ul. Wolności/ul. Grunwaldzka
Dawna kaplica cmentarna św. Krzyża, dziś kościół garnizonowy kościół Zmartwychwstania Pańskiego, ul. Ofiar Katynia
Pomniki przyrody:
Park Chrobrego w zespole plant miejskich
W Brzegu jest także 51 pomników przyrody: lipa srebrzysta, 17 dębów szypułkowych, dąb burgundzki, dąb czerwony, 24 platany klonolistne, jesion wyniosły, cis pospolity, tulipanowiec amerykański, buk pospolity, dwa miłorzęby chińskie, cypryśnik błotny